Carles Lalueza-Fox, Genetyczna historia nierówności
W oryginale Inequality. A Genetic History
Instytut Chemii Bioorganicznej PAN
Ośrodek Wydawnictw Naukowych Poznań 2023
ISBN 978-83-7712-037-8
stron 195, cena 49,90 zł
Od ponad dekady świat z zapartym tchem, a często i zdziwieniem, przygląda się, jak archeogenomika ujawnia kolejne fakty dotyczące historii biologicznej człowieka. W rezultacie, zaczęliśmy dostrzegać, że nasze wyobrażenia na temat przeszłości nie zawsze znajdują potwierdzenie w twardych danych genetycznych. Książka Carlesa Laluezy-Foxa stanowi kolejny kamień milowy na trudnej drodze odkrywania prawdy o nas samych i cywilizacji, jaką tworzymy. Ukazuje ona, że archeogenomika jest źródłem informacji nie tylko o naszym pochodzeniu i przeszłych migracjach, lecz także o relacjach międzyludzkich. Obraz wyłaniający się z tych badań jest dość ponury, wskazuje bowiem, iż nierówność i niesprawiedliwość stanowią jeden z podstawowych elementów, wokół których uformowały się społeczności ludzkie na wszystkich poziomach ich organizacji, począwszy od rodziny, a na państwie skończywszy. Książka odsłania szereg zjawisk dotychczas niedostrzeganych lub pomijanych w tzw. oficjalnej historii, stanowi zatem ważny głos w toczącej się obecnie ogólnoświatowej debacie na temat podstawowych wartości i praw człowieka.
Marek Figlerowicz
Na stronach tej książki spojrzałem na przeszłość człowieka, wykorzystując narzędzia genetyczne do zbadania, jak powszechne były nierówności w przeszłości i jak wpłynęło to na różnorodność biologiczną współczesnej ludzkiej populacji. Obraz wyłaniający się z tych badań pokazuje nierówności jako zjawisko tak powszechne, że śmiało możemy powiedzieć: jesteśmy produktem tysięcy lat nierówności genomowych. […] Wraz z takimi zagrożeniami, jak polaryzacja, dezinformacja, przemoc państwowa czy tłumienie praw obywatelskich, nierówności wydają się jedną z głównych przeszkód w przetrwaniu demokracji w jej współczesnej wersji. Teraz, gdy wiemy już, że rozciągająca się przed nami przyszłość pełna będzie genetycznych nierówności, a ponadto mamy dostęp do wielu szczegółowych informacji na temat jej rozmiarów i konsekwencji, możliwa jest analiza prowadzących do niej mechanizmów społecznych i proponowanie potencjalnych rozwiązań. Żyjemy rzeczywiście w czasie pełnym wyzwań, może nawet w punkcie zwrotnym tego stulecia. Dlatego też powinien to być również czas działania i przezwyciężania brzemion przeszłości.
Carles Lalueza-Fox
Carles Lalueza-Fox jest biologiem, specjalistą z zakresu badań starożytnego DNA oraz genetyki ewolucyjnej. Od 2008 roku prowadzi badania na Uniwersytecie Pompeu Fabra w Barcelonie. Brał udział w projekcie Neanderthal Genome Project (Projekt Genomu Neandertalczyka) i kierował pierwszym zsekwencjonowaniem genomu europejskiego myśliwego-zbieracza sprzed 8000 lat.
W oryginale Synthetic. How Life Got Made
Ośrodek Wydawnictw Naukowych Poznań 2019
ISBN 978-83-7712-001-9
stron 250, cena 30 zł
Sophia Roosth zajmuje się antropologią kulturową na Wydziale Historii Nauki Uniwersytetu Harvarda. Nie jest biologiem czy biochemikiem, na co mógłby wskazywać tytuł książki. W odróżnieniu od klasycznych antropologów, którzy badali zwyczaje odległych plemion, autorka spędziła parę lat w laboratoriach MIT, obserwując plemię biologów syntetycznych. Interesowało ją nie tylko to, czym się zajmują, ale przede wszystkim to, w co wierzą, jak postrzegają świat i jak wpływa to na sposób, w który uprawiają naukę.
Książka ta nie jest zatem podręcznikiem dla osób pragnących zajmować się biologią syntetyczną. Zaciekawiła nas z całkowicie innych powodów. Po pierwsze, ukazuje, w jaki sposób prowadzone są nadzwyczaj nowatorskie badania w wiodących ośrodkach naukowych, jak kreowane są teorie i podejścia badawcze, jak przełamywane są stare i tworzone nowe schematy myślowe. Po drugie, pokazuje, jakie pytania, wątpliwości oraz obawy wzbudzają wszelkie idee i działania zmierzające do poprawiania lub zmodyfikowania wytworów natury.
Zachodzący w ostatnich latach niezwykle dynamiczny rozwój nauk o życiu wymaga podjęcia szerokiej dyskusji przygotowującej współczesne społeczeństwa do lepszego zrozumienia praktycznych skutków wielu przełomowych odkryć. Książka ta stanowi doskonały wstęp do tego typu rozważań, uświadamia bowiem, jak różne i nieoczekiwane mogą być reakcje na nowe możliwości oferowane przez medycynę oraz biotechnologię.
Steven J. Heine, DNA to nie przeznaczenie. Niezwykły i zupełnie błędnie rozumiany związek między tobą a twoimi genami
W oryginale DNA is not destiny.
The remarkable, completely misunderstood
relationship between you and your genes
Ośrodek Wydawnictw Naukowych Poznań 2020
ISBN 978-83-7712-033-0
stron 330, cena 45 zł
Chociaż pełna sekwencja genomu człowieka znana jest od prawie 20 lat, nadal nie potrafimy czytać jej ze zrozumieniem. W jakim stopniu wynika to z braku wiedzy, a w jakim z naszych uprzedzeń i stereotypów? Czy zapisana w sekwencji genomu informacja jest jednoznaczna i czy kiedykolwiek uda się rozszyfrować ją do końca? Steven J. Heine zadaje w swej książce również wiele innych fascynujących pytań. Warto się z nią zapoznać, nawet jeśli nie na wszystkie stawiane pytania otrzymamy satysfakcjonujące odpowiedzi. Gorąco polecam tę książkę czytelnikom zainteresowanym, w jaki sposób kultura wytworzona przez człowieka wpływa na rozumienie jego własnej biologii.
Zakładanie, że świat jest zbudowany na fundamencie potężnych i ukrytych esencji, jest irracjonalnym, ale wysoce intuicyjnym sposobem myślenia. Każdy czasami myśli w ten sposób […]. Bycie otoczonym przez wyobrażone esencje może wydawać się groźne, ponieważ zdają się one pozbawiać nas poczucia kontroli i wolności wyboru. Ale to, co czyni esencje jeszcze bardziej problematycznymi, to fakt, że tak często łączą się one z najbardziej kontrowersyjnymi tematami społecznymi, takimi jak choroby psychiczne, orientacja seksualna i rasa. Jak zmienia się nasze pojmowanie tych tematów, kiedy patrzymy na nie przez pryzmat genetycznego esencjalizmu?
Steven J. Heine
Steven J. Heine – wybitny specjalista w dziedzinie psychologii kultury jest profesorem na Uniwersytecie Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie.
