Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk
ul. Z. Noskowskiego 12/14
61-704 Poznań
tel centrala: (+48) 61 852 85 03
fax: (+48) 61 852 05 32
e-mail: ibch@ibch.poznan.pl

Sekretariat Dyrektora, tel: 61 852 89 19

Europejskie Centrum Bioinformatyki i Genomiki

Instytut Informatyki Politechniki Poznańskiej

Wielkopolskie Centrum Zaawansowanych Technologii

Początków historii Instytutu należy szukać w połowie lat 50-tych ubiegłego wieku, kiedy to w obrębie poznańskich uczelni działały dwie specjalistyczne pracownie Polskiej Akademii Nauk: Pracownia Alkaloidów kierowana przez prof. Jerzego Suszkę, oraz Pracownia Biochemii Roślin, której kierownikiem był prof. Stefan Barbacki. W roku 1969 doszło do połączenia obu pracowni i utworzenia Zakładu Stereochemii Produktów Naturalnych PAN, afiliowanego przy warszawskim Instytucie Chemii Organicznej PAN. Na czele nowej placówki stanął prof. Maciej Wiewiórowski.
 

Początkowo prowadzone w Zakładzie badania koncentrowały się głównie wokół różnorodnych problemów związanych z chemią strukturalną alkaloidów. Krótko jednak po jego powstaniu prof. Wiewiórowski zdecydował się na radykalną zmianę dotychczasowej tematyki na bardziej perspektywiczną dotyczącą chemii i biologii kwasów nukleinowych. Do dzisiaj jest ona wiodącym nurtem badawczym Instytutu. W roku 1974 Zakład przeniesiony został z Collegium Chemicum UAM do nowej siedziby przy ul. Z. Noskowskiego. Kilkunastoosobowa grupa doktorantów skupiona wokół prof. Wiewiórowskiego stała się zalążkiem kadry naukowej placówki. Naukowcy ci stanowią obecnie trzon grona profesorskiego Instytutu. Zakład prowadził intensywną współpracę z renomowanymi placówkami zagranicznymi, w których jego pracownicy odbywali długoterminowe staże naukowe.
 

W roku 1980 Zakład Stereochemii Produktów Naturalnych PAN, nadal kierowany przez prof. Macieja Wiewiórowskiego, uzyskał samodzielność i zmienił nazwę na Zakład Chemii Bioorganicznej PAN. W nowopowstałej placówce znalazło zatrudnienie 44 pracowników, w tym 19 pracowników naukowych. W uznaniu dla wybitnych osiągnięć naukowych i organizacyjnych placówki, 6 lutego 1988 r. Prezes Rady Ministrów podjął decyzję, na mocy której Zakład przekształcony został w Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk. W tym momencie kadra naukowa Instytutu liczyła 54 pracowników, w tym 10 profesorów i docentów, łącznie Instytut zatrudniał 122 osoby. W strukturze Instytutu wyróżniono 9 wyspecjalizowanych pracowni badawczych. Również w 1988 roku, w związku z przejściem prof. Macieja Wiewiórowskiego na emeryturę, na stanowisko dyrektora ICHB PAN powołany został prof. Andrzej B. Legocki. Na pierwszego przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu wybrano prof. Jerzego Pawełkiewicza.
 

Kolejne lata to okres dalszego dynamicznego rozwoju Instytutu. W roku 1992 oddano do użytku nowy budynek Poznańskiego Ośrodka Nauki oraz nowoczesną szklarnię. Pierwsza inwestycja została sfinansowana przez Komitet Badan Naukowych, druga przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej. W roku 1993 utworzono afiliowane przy Instytucie Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe (PCSS), kierowane przez prof. Jana Węglarza. Centrum to świadczy usługi informatyczne dla społeczności akademickiej Poznania i innych polskich instytucji.
 

Od roku 1993 Instytut posiada uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora i doktora habilitowanego w dziedzinie chemii, w zakresie chemii lub biochemii. W związku z tym w roku 1994 powołano w Instytucie Środowiskowe Studium Doktoranckie. W roku 1995 Instytut zatrudniał już 150 pracowników, w tym 78 na stanowiskach naukowych (m.in. 10 profesorów i 6 docentów), oraz 25 pracowników PCSS. Studium Doktoranckie liczyło 28 słuchaczy.
 

W roku 2003 prof. Andrzej B. Legocki został prezesem PAN i zaprzestał pełnienić funkcję dyrektora IChB PAN. Nowym dyrektorem Instytutu został prof. Wojciech T. Markiewicz, który pełnił tę funkcję do 30 listopada 2011.
 

W wyniku wspólnej inicjatywy Instytutu Chemii Bioorganicznej i Politechniki Poznańskiej, w roku 2011 rozpoczęło swoją działalność Europejskie Centrum Genomiki i Bioinformatyki. W tym samym roku nowym dyrektorem Instytutu został prof. Marek Figlerowicz.
 

Obecnie Instytut Chemii Bioorganicznej PAN jest czołową polską placówką naukową prowadzącą badania w dziedzinie nauk przyrodniczych. Instytut jest jednym z krajowych liderów w pozyskiwaniu środków unijnych, w tym grantów przyznawanych w ramach Programów Ramowych UE oraz funduszy strukturalnych. Instytut został wyróżniony licznymi nagrodami, w tym nagrodą 'Kryształowej Brukselki' za pozyskiwanie grantów unijnych (czterokrotnie). Również naukowcy Instytutu otrzymali szereg ważnych nagród i wyróżnień, w tym trzykrotnie najbardziej prestiżową Nagrodę Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, zwaną 'polskim Noblem' (prof. Jan Węglarz, prof. Mariusz Jaskólski, prof. Włodzimierz J. Krzyżosiak). W ICHB PAN zatrudnionych jest ponad 650 pracowników, z czego ok. połowa pracuje w PCSS. Prace badawcze w części biologiczno-chemicznej realizuje ok. 110 naukowców, wśród nich 23 profesorów tytularnych i 33 doktorów habilitowanych, wspieranych przez ok. 90 pracowników inżynieryjno-technicznych. Prowadzone w ICHB PAN środowiskowe studium doktoranckie liczy ok. 100 słuchaczy, wykonujących swoje prace w ICHB PAN i innych instytutach PAN. Ponadto ICHB PAN współtworzy Poznańską Szkołę Doktorską Instytutów Polskiej Akademii Nauk (PSD IPAN).  Rada Naukowa ICHB PAN ma uprawnienia do nadawania stopnia doktora i stopnia doktora habilitowanego w dziedzinie nauk ścisłych i przyrodniczych, w dwóch dyscyplinach: nauki chemiczne i nauki biologiczne.W obrębie ICHB PAN działa 30 zakładów naukowych, a wspomaga je 13 pracowni specjalistycznych, oferujących wysokiej klasy zaplecze aparaturowe. 

HISTORIA

Profesor Maciej Wiewiórowski (1918-2005) – polski chemik, członek rzeczywisty PAN, jeden z najwybitniejszych polskich naukowców drugiej połowy XX wieku, który wprowadził z rozmachem do Polski chemię kwasów nukleinowych. Promotor dziesiątków magistrów i trzydziestu ośmiu doktorów, z których większość uzyskała tytuły profesorskie. Założyciel Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN.

Urodził się 24 sierpnia 1918 r. w Bagatelce koło Wrześni. Studia chemiczne na Uniwersytecie Poznańskim rozpoczął mając 18 lat; przerwał je wybuch II wojny światowej, w trakcie której walczył w szeregach AK. Po wojnie ukończył studia i rozpoczął pracę naukową w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Poznaniu. W 1950 r. pod kierunkiem prof. J. Suszki uzyskał stopień doktora, a w 1954 r. stopień docenta i objął kierownictwo Katedry Chemii Ogólnej WSE.

Po powrocie z zagranicznych staży naukowych stał się pionierem i propagatorem nowoczesnych metod analizy instrumentalnej w Polsce. W 1959 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego i objął kierownictwo Zakładu Stereochemii i Spektrochemii Organicznej UAM. W 1969 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego; w tym samym roku został dyrektorem Instytutu Chemii UAM. 

Już w 1955 r. rozpoczął współpracę z Polską Akademią Nauk. Powierzono mu kierowanie Laboratorium Biochemicznym Zakładu Hodowli Roślin PAN (1955-60) i Pracownią Biochemii i Struktury Alkaloidów Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN (1960-69). W roku 1969 objął kierownictwo Zakładu Stereochemii Produktów Naturalnych PAN, a 5 lat później przeprowadził Zakład do siedziby przy ul. Noskowskiego 12. 

Wkrótce po utworzeniu ZSPN profesora zafascynował nowy obszar badań – chemia kwasów nukleinowych. Organizowane przez prof. Wiewiórowskiego konferencje dotyczące tej tematyki ściągały do Poznania najznamienitszych naukowców z całego świata, m.in. C.B. Reese’a, F. Cramera, N.J. Leonarda, H. Köstera (Kiekrz 1974), H. Vorbrüggena, E. Ohtsukę, W. Saengera, J. Van Booma czy R. L. Letsingera (Dymaczewo 1976). W 1984 r. był przewodniczącym komitetu organizacyjnego Międzynarodowego Sympozjum Chemii Produktów Naturalnych IUPAC w Poznaniu. W latach 1985–1988 był prezesem PTChem.

W lipcu 1980 r. ZChPN uzyskał samodzielność i zmienił nazwę na Zakład Chemii Bioorganicznej PAN. Prof. Wiewiórowski kierował nim do chwili przejścia na emeryturę w 1988 r.  

Najważniejsze pełnione funkcje to: prorektor UAM ds. nauki (1968–73), członek Prezydium PAN (1969–83), wiceprezes PAN (1981–83), przewodniczący Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej do Spraw Kadr Naukowych (1973–79). Spośród licznych odznaczeń i wyróżnień wymienić należy tytuł doktora honoris causa Akademii Ekonomicznej w Poznaniu (1986) i Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2000).

Prof. Wiewiórowski zmarł 30 marca 2005 r. w Poznaniu. Jego dorobek to nie tylko liczne publikacje, ale przede wszystkim szkoła, którą stworzył oraz warsztat badawczy, który pozostawił swoim uczniom i kolejnym pokoleniom naukowców.

Prof. Maciej Wiewiórowski

Dawni i obecni profesorowie tytularni w ICHB PAN

(wg daty uzyskania tytułu)

Kolor szary tła – postępowanie przeprowadzone przez Radę Naukową ICHB PAN
Pogrubienie – kierownik pracowni/zakładu ICHB PAN