Dofinansowanie ze środków budżetu państwa
Deklaracja dostępności
Początków historii Instytutu należy szukać w połowie lat 50-tych ubiegłego wieku, kiedy to w obrębie poznańskich uczelni działały dwie specjalistyczne pracownie Polskiej Akademii Nauk: Pracownia Alkaloidów kierowana przez prof. Jerzego Suszkę oraz Pracownia Biochemii Roślin, której kierownikiem był prof. Stefan Barbacki. W roku 1969 doszło do połączenia obu pracowni i utworzenia Zakładu Stereochemii Produktów Naturalnych PAN, afiliowanego przy warszawskim Instytucie Chemii Organicznej PAN. Na czele nowej placówki stanął prof. Maciej Wiewiórowski. Początkowo prowadzone w Zakładzie badania koncentrowały się głównie wokół różnorodnych problemów związanych z chemią strukturalną alkaloidów. Krótko jednak po jego powstaniu prof. Wiewiórowski zdecydował się na radykalną zmianę dotychczasowej tematyki na bardziej perspektywiczną dotyczącą chemii i biologii kwasów nukleinowych. Do dzisiaj jest ona wiodącym nurtem badawczym Instytutu. W roku 1974 Zakład przeniesiony został z Collegium Chemicum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza do nowej siedziby przy ul. Z. Noskowskiego. Kilkunastoosobowa grupa doktorantów skupiona wokół prof. Wiewiórowskiego stała się zalążkiem kadry naukowej placówki. Zakład prowadził intensywną współpracę z renomowanymi placówkami zagranicznymi, w których jego pracownicy odbywali długoterminowe staże naukowe. W roku 1980 Zakład Stereochemii Produktów Naturalnych PAN, nadal kierowany przez prof. Macieja Wiewiórowskiego, uzyskał samodzielność i zmienił nazwę na Zakład Chemii Bioorganicznej PAN. W nowopowstałej placówce znalazło zatrudnienie 44 pracowników, w tym 19 pracowników naukowych. W uznaniu dla wybitnych osiągnięć naukowych i organizacyjnych placówki, 6 lutego 1988 r. Prezes Rady Ministrów podjął decyzję, na mocy której Zakład przekształcony został w Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk (ICHB PAN). W tym momencie kadra naukowa Instytutu liczyła 54 pracowników, w tym 10 profesorów i docentów, łącznie Instytut zatrudniał 122 osoby. W strukturze Instytutu wyróżniono 9 wyspecjalizowanych pracowni badawczych. Również w 1988 roku, w związku z przejściem prof. Macieja Wiewiórowskiego na emeryturę, na stanowisko dyrektora ICHB PAN powołany został prof. Andrzej B. Legocki. Na pierwszego przewodniczącego Rady Naukowej ICHB PAN wybrano prof. Jerzego Pawełkiewicza. Kolejne lata to okres dalszego dynamicznego rozwoju ICHB PAN. W roku 1992 oddano do użytku nowy budynek Poznańskiego Ośrodka Nauki oraz nowoczesną szklarnię. Pierwsza inwestycja została sfinansowana przez Komitet Badan Naukowych, druga przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej. W roku 1993 utworzono afiliowane przy Instytucie Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe (PCSS), kierowane przez prof. Jana Węglarza i jego zastępcę dr. Macieja Stroińskiego. Od roku 1993 ICHB PAN posiada uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora i doktora habilitowanego w dziedzinie chemii, w zakresie chemii lub biochemii. W związku z tym w roku 1994 powołano Środowiskowe Studium Doktoranckie. W roku 1995 ICHB PAN zatrudniał już 150 pracowników, w tym 78 na stanowiskach naukowych (m.in. 10 profesorów i 6 docentów), oraz 25 pracowników PCSS. Studium Doktoranckie liczyło 28 słuchaczy. W roku 2003 prof. Andrzejowi B. Legockiemu powierzono zaszczytną funkcję Prezesa Polskiej Akademii Nauk. Nowym dyrektorem ICHB PAN został prof. Wojciech T. Markiewicz, który pozostawał na tym stanowisku przez dwie czteroletnie kadencje do 30 listopada 2011 r. W wyniku wspólnej inicjatywy ICHB PAN i Politechniki Poznańskiej, w roku 2011 rozpoczęło swoją działalność Europejskie Centrum Genomiki i Bioinformatyki. W tym samym roku nowym dyrektorem ICHB PAN na trzy kolejne kadencje został prof. Marek Figlerowicz. W 2014 roku Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyznało ICHB PAN prestiżowy status KNOW - Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego w naukach biologicznych. W 2015 roku otwarta została nowa siedziba PCSS. Stanowi ją Centrum Badawcze Polskiego Internetu Optycznego (CBPIO), mieszczące się w kompleksie budynków przy ul. Jana Pawła II 10 w Poznaniu. Dodatkowo ICHB PAN zakupił zabytkową kamienicę położoną w bezpośrednim sąsiedztwie centrum konferencyjnego przy ul. Wieniawskiego 21/23. Zgodnie z planem w budynku tym umieszczone zostanie Centrum Innowacyjności i Edukacji Społecznej ICHB PAN. W 2016 roku ICHB PAN otrzymał europejskie wyróżnienie "HR Excellence in Research", a rok później w ramach parametryzacji jednostek naukowych przeprowadzonej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego za lata 2013-2016 najwyższą kategorię A+. W 2019 roku pięć jednostek zawarło umowę dotyczącą powołania Poznańskiej Szkoły Doktorskiej Instytutów Polskiej Akademii Nauk. Liderem konsorcjum został ICHB PAN, a w jego skład weszły Instytut Dendrologii PAN, Instytut Fizyki Molekularnej PAN, Instytut Genetyki Człowieka PAN oraz Instytut Genetyki Roślin PAN. Równocześnie zakończona została rekrutacja do Środowiskowego Studium Doktoranckiego ICHB PAN. W tym samym roku Centralna Komisja ds. Stopni i Tytułów przyznała ICHB PAN uprawnienia do nadawania stopnia doktora i doktora habilitowanego w dyscyplinie nauki biologiczne. 1 lipca 2019 r. na stanowisko Pełnomocnika Dyrektora ds. PCSS powołany został dr inż. Cezary Mazurek, a na stanowisko jego zastępcy dr hab. Krzysztof Kurowski. W 2020 roku kilkanaście dni od pojawienia się pierwszego przypadku COVID-19 w Polsce, w ICHB PAN utworzona została Wirusowa Grupa Wsparcia (WGW), która udzieliła wszechstronnej pomocy Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Poznaniu w wykonywaniu testów diagnostycznych, a zaraz potem rozpoczęła opracowywanie własnych testów genetycznych wykrywających zakażenie SARS-CoV-2. Dzięki nawiązaniu współpracy z krajowymi firmami bardzo szybko rozpoczęto produkcję testów MediPAN, uniezależniając nasz kraj od dostaw zagranicznych. Testy opracowane w ICHB PAN zaliczały się do najczulszych, najszybszych i najtańszych dostępnych na polskim rynku. Wszyscy członkowie WGW uhonorowani zostali, nadanymi w trybie nadzwyczajnym, wysokimi odznaczeniami państwowymi. W 2022 roku Minister Edukacji i Nauki ogłosił wyniki kategoryzacji krajowych jednostek naukowych za lata 2017-2021. ICHB PAN uzyskał kategorię A+ w dyscyplinach nauki biologiczne, A+ w dyscyplinie nauki chemiczne oraz A w dyscyplinie informatyka techniczna i telekomunikacja. W tym samym roku ICHB PAN stał się właścicielem zespołu pałacowo-parkowego w Turwi, który stanowić będzie zamiejscową filię instytutowego Centrum Innowacyjności i Edukacji Społecznej. Ponadto została podpisana umowa o przystąpieniu PCSS do IBM Quantum Network, na mocy której w Poznaniu powstał pierwszy w Europie Środkowo-Wschodniej węzeł obliczeń kwantowych. W roku 2023 PCSS wygrało konkurs na instalację w Poznaniu jednego z pierwszych sześciu europejskich komputerów kwantowych. Pod koniec 2023 roku Prezes Polskiej Akademii Nauk powołał dr hab. Luizę Handschuh, prof. ICHB PAN na stanowisko dyrektora ICHB PAN, na czteroletnią kadencję od grudnia 2023 do listopada 2027 roku. Obecnie Instytut Chemii Bioorganicznej PAN jest jedną z czołowych polskich placówek naukowych. Szczególną cechą ICHB PAN jest unikatowa w skali kraju i Europy interdyscyplinarność – Instytut prowadzi inter- i transdyscyplinarne badania w obszarze chemii, biologii, bioinformatyki i informatyki. W ICHB PAN zatrudnionych jest prawie 900 pracowników, dodatkowo 70 doktorantów wykonuje swoje prace doktorskie w ramach Środowiskowego Studium Doktoranckiego ICHB PAN i Poznańskiej Szkoły Doktorskiej. W obrębie Instytutu działa 29 zakładów naukowych oraz 13 pracowni specjalistycznych. W strukturze PCSS funkcjonuje 16 działów skupionych w 4 pionach. ICHB PAN jest jednym z krajowych liderów w pozyskiwaniu grantów krajowych i zagranicznych w tym szczególnie europejskich. W roku 2004, 2010, 2016, 2018 i 2020 ICHB PAN został wyróżniony nagrodą 'Kryształowej Brukselki' przyznawaną za wybitne osiągnięcia w realizacji i promocji programów badawczych i innowacyjnych Unii Europejskiej.
Profesor Maciej Wiewiórowski (1918-2005) – polski chemik, członek rzeczywisty PAN, jeden z najwybitniejszych polskich naukowców drugiej połowy XX wieku. Promotor kilkudziesięciu magistrów i trzydziestu ośmiu doktorów, z których większość uzyskała tytuły profesorskie. Urodził się 24 sierpnia 1918 r. w Bagatelce koło Wrześni. Studia chemiczne na Uniwersytecie Poznańskim rozpoczął mając 18 lat; przerwał je wybuch II wojny światowej, w trakcie której walczył w szeregach AK. Po wojnie ukończył studia i rozpoczął pracę naukową w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Poznaniu. W 1950 r. pod kierunkiem prof. J. Suszki uzyskał stopień doktora, a w 1954 r. stopień docenta i objął kierownictwo Katedry Chemii Ogólnej WSE. Po powrocie z zagranicznych staży naukowych stał się pionierem i propagatorem nowoczesnych metod analizy instrumentalnej w Polsce. W 1959 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego i objął kierownictwo Zakładu Stereochemii i Spektrochemii Organicznej UAM. W 1969 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego; w tym samym roku został dyrektorem Instytutu Chemii UAM. Już w 1955 r. rozpoczął współpracę z Polską Akademią Nauk. Powierzono mu kierowanie Laboratorium Biochemicznym Zakładu Hodowli Roślin PAN (1955-60) i Pracownią Biochemii i Struktury Alkaloidów Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN (1960-69). W roku 1969 objął kierownictwo Zakładu Stereochemii Produktów Naturalnych PAN (ZSPN PAN), a 5 lat później przeprowadził Zakład do siedziby przy ul. Z. Noskowskiego 12. Wkrótce po utworzeniu ZSPN PAN Profesora zafascynował nowy obszar badań – chemia kwasów nukleinowych. Organizowane przez prof. Wiewiórowskiego konferencje dotyczące tej tematyki ściągały do Poznania najznamienitszych naukowców z całego świata, m.in. C.B. Reese’a, F. Cramera, N.J. Leonarda, H. Köstera (Kiekrz 1974), H. Vorbrüggena, E. Ohtsukę, W. Saengera, J. Van Booma czy R. L. Letsingera (Dymaczewo 1976). W 1984 r. prof. Wiewiórowski był przewodniczącym komitetu organizacyjnego Międzynarodowego Sympozjum Chemii Produktów Naturalnych IUPAC w Poznaniu, a w latach 1985–1988 prezesem Polskiego Towarzystwa Chemicznego. W lipcu 1980 r. ZSPN PAN uzyskał samodzielność i zmienił nazwę na Zakład Chemii Bioorganicznej PAN. Prof. Wiewiórowski kierował tym Zakładem do chwili jego przekształcenia w Instytut w 1988 roku. Krótko po tym wydarzeniu przeszedł na emeryturę. Najważniejsze funkcje pełnione przez prof. Wiewiórowskiego to: prorektor UAM ds. nauki (1968–73), członek Prezydium PAN (1969–83), wiceprezes PAN (1981–83), przewodniczący Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej do Spraw Kadr Naukowych (1973–79). Spośród licznych odznaczeń i wyróżnień wymienić należy tytuł doktora honoris causa Akademii Ekonomicznej w Poznaniu (1986) i Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2000). Prof. Wiewiórowski zmarł 30 marca 2005 r. w Poznaniu. Jego dorobek to nie tylko liczne publikacje, ale przede wszystkim szkoła, którą stworzył oraz warsztat badawczy, który pozostawił swoim uczniom i kolejnym pokoleniom naukowców.
W 2023 roku obchodziliśmy 35. rocznicę powołania Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN i 30. rocznicę powstania afiliowanego przy Instytucie Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego (PCSS). W momencie powstania Instytut był pionierem badań kwasów nukleinowych w Polsce. Dziś jest prężnie działającą interdyscyplinarną jednostką badawczą, specjalizującą się w trzech przenikających się obszarach: chemii, biologii i informatyce. Działalność ICHB PAN i PCSS przyczynia się nie tylko do rozwoju nauki, lecz także do budowania nowoczesnej, opartej na wiedzy gospodarki. 30-lecie Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego świętowaliśmy wraz z 20-leciem Konsorcjum PIONIER w dniach 12-14 września 2023 r. Obchody jubileuszu 35-lecia Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN miały miejsce 13 listopada 2023 r. W dniach 14-15 listopada z tej okazji odbyła się także międzynarodowa konferencja naukowa pod tytułem „Zrozumieć i opisać życie” („Understand and Describe Life”), na której wystąpili znakomici wykładowcy z kraju i zagranicy. Konferencja była podzielona na sześć sesji: „Życie na poziomie molekularnym”, „Życie na poziomie pojedynczych komórek”, „Życie na poziomie organizmu”, „Życie na poziomie populacyjnym”, „Syntetyczne życie” oraz „ Życie cyfrowe i wirtualne”. Więcej informacji odnośnie konferencji znajduje się na stronie: https://life2023.ichb.pl Relację z wydarzeń można obejrzeć na naszym kanale YouTube.
