Dofinansowanie ze środków budżetu państwa
Deklaracja dostępności
W czerwcu br. odbyła się inauguracja Szlaku Pracy Organicznej, nowej inicjatywy kulturalnej zrzeszającej różnorodne jednostki związane z pracą organiczną w Wielkopolsce. Film o Szlaku Pracy Organicznej w którym zaprezentowali się wszyscy partnerzy i partnerki Szlaku: https://www.youtube.com/watch?v=EgSw2dcX0MA
Pałac w Turwi to miejsce nierozerwalnie związane z historią, tradycją oraz dziedzictwem kulturowym Polski. To właśnie w Pałacu w Turwi, w Wielkopolsce, po raz pierwszy na polskich ziemiach w życie została wcielona przełomowa idea pracy organicznej. Idea ta odnosiła się do adaptowania i progresywnego korzystania z nowych narzędzi technologicznych i modeli gospodarczych wdrażanych w procesie produkcji oraz zarządzania, stając się synonimem nowoczesności i działalności na rzecz rozwoju lokalnej społeczności. Położony w Turwi, niegdyś modelowy majątek rodu Chłapowskich i kolebka nowych idei, dziś jest miejscem, którego potencjał odkrywamy na nowo.
Początki Pierwsze udokumentowane informacje o turewskim folwarku pochodzą z końca szesnastego wieku. Pałac w Turwi został wybudowany w latach 1760 – 1770 przez Ludwika Chłapowskiego. Dwupiętrowa rezydencja z reprezentacyjnym piętrem i mieszkalnym poddaszem powstała na planie prostokąta i odzwierciedlała barokowe zasady osiowości i symetrii. W latach późniejszych pałac był przebudowywany, a generał Dezydery Chłapowski nadał mu wyraźne akcenty neogotyckie. Na piętrze znajdują się cenne sztukaterie zaprojektowane przez Ignacego Graffa z Rydzyny. W latach 1847-1848 dobudowano do pałacu kaplicę NMP Niepokalanie Poczętej w stylu neogotyku angielskiego. Wokół pałacu rozciąga się park dworski w stylu angielskim o powierzchni około 22 ha, zaaranżowany przez znanego francuskiego ogrodnika Augustyna Denizota. Pałac wraz z parkiem od 1965 roku są wpisane są do rejestru zabytków i stanowią jeden z najcenniejszych historycznych obiektów ziemi leszczyńskiej.
Lata świetności Najsłynniejszym wielkopolskim organicznikiem jest generał Dezydery Chłapowski ur. 23 maja 1788 r., wybitny oficer armii Napoleona, dowódca w Powstaniu Listopadowym, wykształcony w Anglii nowoczesny rolnik i reformator rolnictwa, przedsiębiorca, społecznik i aktywny działacz na rzecz polskich interesów w Wielkopolsce za czasów zaborów. Był współzałożycielem i działaczem Ziemstwa Kredytowego oraz Towarzystwa Ubezpieczeń od Ognia, które stanowiły ważne instytucje polskiego życia gospodarczego i społecznego. Generał Chłapowski nie jest jedyną postacią związaną z pałacem w Turwi ważną dla Wielkopolski, bowiem wychowało się tam kilka pokoleń rodu Chłapowskich, z których wielu walczyło o zachowanie tożsamości narodowej pod zaborem pruskim.
Wojenne i powojenne losy Podczas II Wojny Światowej, pozostawiony przez ewakuujących się właścicieli pałac został zajęty przez Niemców. Niemcy obeszli się z nim stosunkowo łagodnie, przetrwał on wojnę w zasadzie nienaruszony. Po zakończeniu wojny ulokowano w nim siedzibę PGR-u. PGR gospodarował w pałacu 5 lat i w tym czasie doprowadzono go do całkowitej ruiny. W pierwszej połowie lat 50-tych pałac został przekazany Polskiej Akademii Nauk, której służy do dziś.
Dzieje współczesne Do listopada 2022 r. w pałacu mieściła się siedziba Stacji Badawczej Instytutu Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN, a jego teren był obszarem badań nad funkcjonowaniem ekosystemów krajobrazu rolniczego oraz zasadami ochrony środowiska przyrodniczego. Dzięki staraniom Instytutu Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN w 1992 r. utworzono Park Krajobrazowy im. gen. Dezyderego Chłapowskiego nawiązujący do zainicjowanej przez Generała tradycji urządzania obszarów wiejskich i chroniący przede wszystkim historyczny, urozmaicony krajobraz rolniczy z siecią zadrzewień śródpolnych. Ukształtowany przez gen. Chłapowskiego krajobraz, tak różny od typowego monotonnego krajobrazu rolniczego, doceniony został przez Komisję Rolnictwa Unii Europejskiej, wizytującą ten teren w 1992 r., a w będącym pokłosiem tej wizyty artykule (Ryszkowski 1998, Naturopa 86, str. 9) został przedstawiony jako wzorcowy dla obszarów rolniczych Niżu Europejskiego przykład planowania, zarządzania i ochrony krajobrazu. Z końcem października 2022 roku zespół pałacowy wraz z parkiem został przekazany Instytutowi Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu.
Przeznaczenie ICHB opracowuje obecnie koncepcję wykorzystania przestrzeni pałacowo-parkowej w Turwi jako rezydencji artystyczno-badawczej. Podejście to pozwoli wykorzystać unikatowe walory tego miejsca do propagowania rozwoju, nauki i sztuki, wpisując się w ideę pracy organicznej zapoczątkowanej na polskich ziemiach w Turwi przez gen. Chłapowskiego.
Zasoby przyrodnicze Turew leży w obrębie Parku Krajobrazowego im. gen. Dezyderego Chłapowskiego, który ma powierzchnię ponad 17 323 ha, lecz 65% jego powierzchni stanowią pola uprawne, natomiast użytki zielone to zaledwie 8,5% a lasy gospodarcze i zadrzewienia to około 14,7%. Sam park pałacowy podzielony jest na część pielęgnowaną oraz dziką. W części pielęgnowanej, bezpośrednio przylegającej do pałacu znajdują się ścieżki spacerowe, w tym wokół jednego z trzech parkowych stawów. W części dzikiej parku zachowały się stosunkowo mało przekształcone płaty grądu i łęgu o cechach naturalnych zbiorowisk (Ratyńska 1986). Wiosną można obserwować tu masowe kwitnienie śnieżycy wiosennej, a następnie kwietne aspekty charakterystyczne dla grądów z m.in. zawilcami, kokoryczą pustą, złocią żółtą i fiołkami. Znajduje się tu także duża populacja chronionej listery jajowatej (Wachowiak i in. 2001). Skład gatunkowy drzewostanu jest na dużej powierzchni zgodny z siedliskiem i zróżnicowany wiekowo. W części południowej parku, w której znajdują się wielohektarowe kwatery leśne, zachowane są zasoby martwego drewna warunkujące utrzymanie się w krajobrazie rolniczym wielu rzadkich i chronionych gatunków zwierząt (głównie bezkręgowców, płazów, gadów i ptaków).
Turew w literaturze i sztuce O pałacu pisano wielokrotnie, np. we „Wspomnieniach z Turwi” (Morawski 1981), „O Kazimierzu Morawskim” (Morawski 1973), „Z Krakowa do Wielkopolski” (Morawski 2016), Chłapowscy – kronika rodzinna (Chłapowski 1998), „Nie mów o mnie. Z Zofią Morawską spotkanie w Laskach” (Moskwa 2011), „Miejsce i sztuka. Turew” (Prałat 2012, 2017). O pałacu i parku w Turwi pisano także w licznych opracowaniach dotyczących postaci gen. Chłapowskiego i przewodnikach po Parku Krajobrazowym im. gen. Dezyderego Chłapowskiego. Pałac i park w Turwi stanowił miejsce akcji w dwóch serialach telewizyjnych. Pierwszy z nich to saga o Wielkopolsce i walce z pruską dominacją pt. „Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy”. Drugi to serial pt. „Modrzejewska” podczas realizacji którego kręcono sceny w parku pałacowym w Turwi obrazujące wizytę Heleny Modrzejewskiej (Krystyna Janda) u gen. Dezyderego Chłapowskiego (Igor Śmiałowski).
Kontakt
Zespół pałacowy w Turwi ul. Szkolna 4 64-000 Turew
Sylwia Sobczyk ssobczyk@ibch.poznan.pl tel. 504 855 602
Anna Urbanowicz aniau@ibch.poznan.pl tel. 61 852 85 03 wewn. 1518
Galeria zdjęć
Accessibility Tools
