Pracownicy Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN, Wojskowego Instytutu Medycznego (WIM) w Warszawie oraz Uniwersytetu Przyrodniczego (UP) w Poznaniu opracowali i skomercjalizowali nowoczesny model komórkowy do badań in vitro nad lekoopornością raka jajnika.

Rak jajnika jest najgroźniejszym nowotworem ginekologicznym. W standardowym leczeniu stosuje się chemioterapię łączącą leki z grupy pochodnych platyny (do których należy cisplatyna) z lekami z grupy taksanów (do których należy  paklitaksel). Mimo pozytywnej początkowej odpowiedzi na leczenie, 75% chorych kobiet umiera w wyniku nawrotu choroby, następującego na skutek wykształcenia się lekooporności.

Opracowany model to seria sześciu linii komórkowych wyprowadzonych z linii macierzystej ludzkiego raka jajnika, A2780, o wzrastającej stopniowo oporności na paklitaksel i jednocześnie malejącej oporności na cisplatynę. Profil odwrotnej oporności jest bardzo atrakcyjny badawczo, ponieważ najczęściej spotyka się go w praktyce klinicznej.

W pracy nad modelem zastosowano nowoczesne podejście badawcze, polegające na porównawczej analizie ekspresji genów za pomocą technologii sekwencjonowania nowej generacji (RNA-seq). Uzyskano dzięki temu możliwość śledzenia jakie geny włączają lub wyłączają swoją aktywność na kolejnych etapach wykształcania się oporności na leki. Badania  prowadzone były  przez interdyscyplinarny zespół składający się ze specjalistów w dziedzinie hodowli komórkowych i onkologii molekularnej (dr Jolanty Szenajch, WIM), genomiki (dr Luiza Handschuh, dr Michał Góralski, ICHB PAN) i bioinformatyki (dr hab. inż. Aleksandra Świercz, ICHB PAN oraz dr Alicja Szabelska-Beręsewicz, dr inż. Joanna Zyprych-Walczak i prof. dr hab. Idzi Siatkowski, UP). Kierownikiem prac, prowadzonych w ramach realizacji projektu NCN nr NN401532740, była dr Jolanta Szenajch z WIM.

W 2019 r. model został opatentowany, a w 2021 r. podpisano umowę licencyjną między WIM (reprezentującym konsorcjum trzech jednostek) a Ximbio – biznesową jednostką brytyjskiej firmy naukowo-badawczej Cancer Research UK i jednocześnie największą na świecie niedochodową organizacją zajmującą się transferem technologii w dziedzinie nauk o życiu. W efekcie sześć opracowanych przez naukowców linii komórkowych znajduje się aktualnie w ofercie katalogowej Ximbio, z możliwością odpłatnego udostępniania z licencją badawczą lub komercyjną zainteresowanym instytucjom na całym świecie (https://ximbio.com/organisation/2044/military-institute-of-medicine-warsaw-poland).

Bibliografia:

Patent: Szenajch J.; Handschuh L., Świercz A., Szabelska-Beręsewicz A.; Joanna Zyprych-Walczak J.; Siatkowski I.; Góralski M. „Model komórkowy ludzkiego raka jajnika w hodowli o zaindukowanej paklitakselem odwrotnej oporności na paklitaksel  i cisplatynę oraz zastosowanie tego modelu”. Patent PL 233178

Publikacja: Szenajch J., Szabelska-Beręsewicz A., Świercz A., Joanna Zyprych-Walczak J., Siatkowski I., Góralski M., Synowiec A., Handschuh L. „Transcriptome Remodeling in Gradual Development of Inverse Resistance between Paclitaxel and Cisplatin in Ovarian Cancer Cells”, Int. J. Mol. Sci. 2020, 21, 9218. doi: 10.3390/ijms21239218