28 lutego 2021 roku obchodzony jest Dzień Chorób Rzadkich. Celem święta jest podniesienie świadomości o chorobach rzadkich oraz ich wpływie na zdrowie i życie społeczeństwa. W Instytucie Chemii Bioorganicznej PAN prowadzone są badania nad takimi chorobami.
Zespół dr. hab. Macieja Figla, prof. ICHB PAN (Zakład Neurobiologii Molekularnej), prowadzi badania we współpracy międzynarodowej dofinansowane przez NCBR (program ERA-NET E‑Rare). W ramach projektów, naukowcy skupiają się na wystąpieniu ryzyka chorób układu nerwowego – choroby Huntingtona (HD) i ataksji rdzeniowo-móżdżkowych (SCAs), należących do grupy chorób poliglutaminowych (polyQ). Takie choroby związane są ze specjalnym typem mutacji w genach, który polega na zwiększeniu liczby powtórzeń trójnukleotydowych CAG (cytozyna, adenina, guanina) w nici łańcucha DNA. Zwiększona liczba powtórzeń CAG w genie powoduje powstawanie białek ze zwiększoną liczbą glutamin, co zmienia budowę białka i wpływa na jego złe funkcjonowanie. Wymienione choroby powodują znaczne pogorszenie jakości życia zarówno pacjentów, jak również ich bliskich (tacy pacjenci potrzebują stałej opieki), dlatego ważne jest poszukiwanie skutecznych terapii.
Jedną z najbardziej znanych chorób polyQ jest choroba Huntingtona, która występuje przeważnie u osób w wieku 35-50 lat. To schorzenie neurodegeneracyjne znacznie pogarsza jakość życia objawiając się mimowolnymi ruchami ciała oraz coraz postępującym otępieniem i zaburzeniami poznawczymi, co prowadzi w efekcie do wyniszczenia organizmu i przedwczesnej śmierci. Z kolei ataksje rdzeniowo-móżdżkowe stanowią liczną grupę chorób polyQ o różnym podłożu genetycznym, jednak za rozwój wszystkich z nich odpowiada zbyt duża liczba powtórzeń CAG w określonym genie. SCAs to choroby trudne do badania oraz znalezienia skutecznych metod leczenia. W badaniach zespołu ICHB PAN skupiono się na jednym z sześciu typów ataksji (SCA3), zwanym również chorobą Machado-Josepha, ponieważ jest to druga (po HD) najczęściej występujących chorób polyQ na świecie. Pacjentów dotkniętych chorobą wyróżnia m.in. nierówny chód, problemy z połykaniem oraz zaburzenia ruchów gałek ocznych, postępujące z wiekiem.
Badania nad patogenezą i leczeniem chorób poliglutaminowych nie należą do łatwych. Dzięki rozwojowi nauki nasi naukowcy mogą w łatwy sposób testować szereg możliwych rozwiązań w celu znalezienia odpowiednich metod leczenia i polepszania komfortu życia pacjentów. W ostatnich latach badacze z Zakładu Neurobiologii Molekularnej ICHB PAN postawili na rozwój ludzkich organoidowych modeli chorób neurodegeneracyjnych (tzw. „mini-mózgi w probówce”) w celu lepszego poznania wpływu ekspansji CAG na neurorozwój człowieka i młodzieńcze odmiany chorób polyQ. Przyczyniło się to do pogłębienia wiedzy, wysnucia wniosków oraz stworzenia prac badawczych, które trafiły do międzynarodowych czasopism w zakresie neurobiologii.
Finansowanie badań nad chorobami rzadkimi w Zakładzie Neurobiologi Molekularnej
Obraz „mini-mózgów w probówce” pod mikroskopem świetlnym
Accessibility Tools
